سوالات متداول

سوال :

زني هستم كه سالها قبل با شوهرم كه 30 سال از من بزرگتر است ازدواج كردم. صاحب فرزندي نشديم كه علت آن به شوهرم باز مي گشت. او اكنون 76 سال سن دارد و حالا كه پير شده است، مهريه ام را كه فقط هشت هزار تومان بود ، بطور كامل پرداخت كرده و تمام اموال خود را به اوقات داده است. نمي دانم اگر فوت مند، وضعيت من چه مي شود؟!

جواب :

ضمن سلام، خواهر گرامي، شما مرقوم نكرده ايد كه در حال حاضر شغل شوهرتان چيست؟ آيا بازنشسته است و يا داراي شغل آزاد است؟

اگر بازنشسته باشد، بعد از فوت شوهر، زوجه متوفي مستمري ماهيانه دريافت خواهد كرد و اگر داراي شغل آزاد باشد،‌علي القاعده شوهر ايشان تحت پوشش بيمه تأمين اجتماعي خواهد بود كه در اينصورت نيز، بر اثر فوت شوهر، زوجه از مستمري مرد در قانون برخوردار خواهد بود.

از طرف ديگر اگر شوهر شما همه اموال خود را به سازمان اوقاف تحويل داده اند، پس در حال حاضر در كجا زندگي مي كنيد؟ آيا داراي منزل مسكوني ملكي مي باشيد( كه آن را وقف نكرده اند) و يا مستأجر مي باشيد؟

بهر حال بدون اطلاع دقيق از شرايط زندگي شما از ارائه پاسخ دقيق عاجز خواهيم بود در پايان دو نكته را به شما خواهر گرامي متذكر كي شويم. نكته اول اين كه همان طور كه در شماره قبل اين مجله و در مقاله اي تحت عنوان «خانواده، زن، قانون اساسي» ذكر كرديم، در سال 1371 قانون « تأمين زنان و كودكان بي سرپرست» به تصويب رسيده است كه بر اساس آن، تمام زنان بيوه كه داراي تمكن مالي براي تأمين هزينه هاي زندگي خود نباشند، تحت حمايت اين قانون قرار گرفته و سازمان بهزيستي كل كشور نيز مجراي اين قانون مي باشد. نكته دوم، اميدواريم كه ساليان سال در كنار شوهرخود زندگي توأم با تندرستي و شادكامي داشته ضمناً شوهر شما با عنايت به تعاليم اسلام همسر خود را از اموال خويش بي بهره نخواهد گذاشت شايد وي در وقف نامه اي كه تنظيم كرده و بر اساس آن اموال خود را به اداره اوقاف شهرستان محل سكونت خود سؤال فرمائيد.

سوال :

زني 30 ساله هستم كه شوهرم مدت 2 سال است من و دو دخترم را ترك كرده و با زن ديگري ازدواج كرده است در اين مدت هيچ نفقه اي نيز پرداخت نكرده است . چگونه مي‌توانم از وي طلاق بگيرم ؟

در ضمن وي تمايلي به نگهداري بچه ها ندارد و حضانت بچه ها را به من مي‌دهد ولي براي تأمين هزينه هاي زندگي بچه ها نگرانم آيا اين هزينه ها را از وي مطالبه كنم؟

جواب:

مطابق بند 1 ماده 1130  قانون مدني ، ترك زندگي خانوادگي به مدت شش ماه متوالي و يا نه ماه متناوب از مصاديق عسر و حرج شناخته شده است . همچنين بموجب بند 12 از شرايط مندرج در عقدنامه (البته اگر اين شرط توسط زوج امضاء شده باشد) چنانچه زوج بدون اجازه همسر اول اقدام به ازدواج مجدد نمايد زن حق طلاق خواهد داشت.

در مورد عدم پرداخت نفقه ، علاوه بر مراجعه به دادگاه خانواده و تقديم دادخواست مطالبه نفقه ، مي‌توانيد عليه همسرتان شكايت كيفري نيز مطرح نمائيد. مطابق ماده 642 قانون مجازات اسلامي ، استنكاف از پرداخت نفقه جرم شناخته شده و مجازات حبس از سه ماه و يك روز تا پنج ماه براي آن تعيين شده است.

نكته سوم كه حائز اهميت است اينكه مطابق ماده 1206 قانون مدني ، شما مي‌توانيد نفقه زمان گذشته خود را كه دريافت نكرده ايد ، مطالبه كنيد. ولي در مورد نفقه فرزندانتان ، فقط مي‌توانيد نفقه آينده را مطالبه كنيد.

سوال :

آيا ازدواج مجدد مرد نياز به اجازه همسر اول دارد يا خير؟ و در صورت نياز چگونه مي توان از مردي كه بدون اجازه اقدام به اين عمل نموده شكايت كرد؟

جواب :

بر اساس ماده 16 قانون حمايت خانواده ، مرد نمي تواند همسر دوم اختيار كند مگر در موارد نه گانه مذكور در ذيل همين ماده كه بند اول آن “رضايت همسر اول” مي باشد.

از طرف ديگر ، بموجب ماده 17 همين قانون ، اگر شوهر بدون تحصيل اجازه دادگاه (كه مبتني بر اعلام رضايت همسر اول و يا 8 مورد ديگر مذكور در قانون باشد) مبادرت به ازدواج نمايد ، به مجازات حبس از 6 ماه تا يك سال محكوم مي شود.

پس لز پيروزي انقلاب اسلامي ، بر اساس نظريه شماره 1488 مورخه 9/5/1363  شوراي نگهبان ، مجازات حبس متعاقدين و عاقد در ازدواج مجدد ، غير شرعي شناخته شده است.

بنابر اين چنانچه مردي بدون تحصيل اجازه اقدام به ازدواج نمايد ، حق درخواست  گواهي عدم امكان سازش از سوي همسر اول محفوظ است.

سوال :

اگر كسي فوت كند و داراي فرزند خوانده باشد، ارث وي چگونه تقسيم مي شود؟

جواب :

بر اساس قوانين در ايران، اساساً به «فرزند خوانده» بوده و مايل به واگذاري بخشي از اموال خود به ايشان (بعد از فوت) مي باشيد.مي توانيد با تنظيم وصيت نامه، حداكثر تا ثلث اموال خود را به نفع ايشان وصيت كنيد.

سوال :

هشت سال پيش با مردي ازدواج كردم و در تمام اين سالها علاوه بر اينكه تمام سختيها و ناملايمات را تحمل كرده‌ام ، در مغازه عكاسي شوهرم نيز كار مي‌كردم ولي شوهرم به حساب اينكه ما زن و شوهريم و به لحاظ رفاقت و همدلي فيمابين به من هيچ حقوقي پرداخت نمي‌كرد و بيمه نيز نبودم.

مدتي است كه به بهانه هاي واهي زندگي را به من تلخ كرده و مي‌گويد برو طلاق بگير. ضمناً عقد نامه مرا نيز مخفي كرده است.چندي است كه با حالت قهربه منزل پدرم آمده ام آيا اگردرخواست طلاق كنم مهريه ام ساقط مي‌شود ؟ آيا بدون عقدنامه مي‌توانم اقدام قانوني عليه وي انجام دهم ؟

جواب :

طبق ماده 1082 قانون مدني : “به مجرد عقد ، زن مالك مهر مي‌شود و مي‌تواند هر نوع تصرفي كه بخواهد در آن بنمايد”.

در فرض سؤال ، چنانچه شما منزل مشترك را ترك كرده‌ايد تنها حق شما به دريافت نفقه ساقط شده و هيچ ربطي به موضوع مطالبه مهريه نداشته وحتي بر طبق تبصره ذيل ماده فوق الذكر،  مي‌توانيد مهريه تان را به نرخ روز دريافت كنيد .

اما اگر شوهر شما درخواست طلاق را تقديم دادگاه كند، موظف به پرداخت تمام مهريه و ساير حقوق قانوني از جمله اجرت المثل ايام زندگي كه در منزل و مغازه ايشان كار كرده‌ايد ، خواهد بود. اما چنانچه شما درخواست طلاق نماييد بايد رضايت زوج در طلاق را با بخشيدن مهريه ، جلب نماييد.

در خصوص مخفي كردن عقد نامه توسط شوهرتان نيز مي‌توانيد با مراجعه به دفترخانه اي كه عقد نكاح شما در آن ثبت شده، نسخه اي رسمي از عقد نامه را دريافت كنيد.

اما در خصوص همكاري با شوهرتان در مغازه عكاسي و عدم دريافت حقوق و مزايا، بايد به اطلاع برسانم كه با تقديم شكوائيه به هيأتهاي حل اختلاف و تشخيص مستقر در ادارات كار ، مجاز به مطالبه حقوق ايام گذشته از وي مي‌باشيد.

سوال:

طلاق خلع چيست ؟

جواب:

خلع به معني كندن و جدا كردن آمده‌است چون قرآن كريم زن و شوهر را به منزله لباس دانسته است جدا شدن آنها از يكديگر را بيرون كندن و درآوردن تشبيه كرده است.

در اصطلاح حقوقي ، خلع آن است كه زن به واسطه كراهت و تنفري كه از شوهر خود دارد با جلب توافق زوج و بخشيدن مالي به وي ، از او طلاق مي‌گيرد.

ماده 1146 قانون مدني نيز در تعريف طلاق خلع چنين آمده است : “طلاق خلع آن است كه زن به واسطه كراهتي كه از شوهر خود دارد در مقابل مالي كه به شوهر مي‌دهد طلاق بگيرد اعم از اينكه مال مزبور عين مهر يا معادل آن و يا بيشتر و يا كمتر از مهر باشد”.

به مالي كه زن در مقابل طلاق به شوهر تسليم مي‌كند اصطلاحاً “فديه” مي‌گويند.

بي مناسبت نيست كه از “طلاق مبارات” نيز سخني گفته‌شود. “طلاق مبارات” به طلاقي گفته مي‌شود كه “زن و شوهر” از يكديگر كراهت داشته و هر دو مايل به طلاق مي‌باشند. در اين صورت برخلاف طلاق خلع ، مالي را كه زوجه به شوهر خويش داده تا او را طلاق دهد نبايد بيشتر از مهريه باشد.

قانون مدني در ماده 1147 طلاق مبارات را چنين تعريف كرده‌است : “طلاق مبارات آن است كه كراهت از طرفين باشد ولي در اين صورت عوض بايد زائد بر ميزان مهر نباشد”.

طلاق “خلع و مبارات” در زمره طلاق بائن محسوب گرديده و زوج (شوهر حق رجوع به زوجه در مدت عده نداشته مگر آنكه زوجه بعد از اجراي صيغه طلاق و در مدت عده ، به مال و فديه اي كه به شوهر داده‌است ، رجوع كرده و مطالبه آن را بنمايد. در اين صورت زوج نيز حق رجوع به زوجه و بر هم زدن طلاق را خواهد داشت كه در اين صورت نكاح سابق به اعتبار خود باقي است.

سوال :
آيا مي توان در عقد نامه قيد نمود مثلاً دو دانگ از خانه اي كه زوجه در آينده خواهد خريد را به عنوان مهريه زوجه قرارداد؟

جواب :

اگر در هنگام عقد، ميزان مهريه بطور مشخص و يا اندازه معين،‌تعيين نشده باشد، اين امكان وجود دارد كه بعد از عقد نكاح طرفين يا ترافي آن را تعيين كنند.

حتي ممكن است اختيار تعيين مهريه به شوهر يا شخص ثالث داده مي شود. در اين صورت شوهر يا شخص ثالث مي تواند مهر را هر قدر كه بخواهد، معين كند. در فرض سؤال فوق بطور، اجمال دو دانگ از خانه اي كه زوج در آينده خواهد خريد، مهريه زوجه،‌قرار داده شده است.

به بيان ديگر، اختيار تعيين خانه اي كه دو دانگ آن به عنوان مهريه متعلق به زوجه مي باشد، به شوهر داده شده است. لذا با عنايت به مواد 1080،1087،1089 قانون مدني پاسخ به سؤال فوق، مثبت مي باشد.

سوال :

خانمي هستم 75 ساله و داراي 3 دختر و 2 پسر. همسرم ده سال است فوت نموده و از كليه اموال ايشان فقط يك خودرو و يك ساختمان مسكوني به جا مانده است. متوفي وصيتي براي اين اموال نداشته اند. اكنون فرزندان سر و سامان گرفته و قصد فروش اموال فوق الذكر را دارند. مهريه ام 300 تومان (3000 ريال) بوده است و فرزندانم حاضر نيستند حق مرا به جز آنچه در قانون ارث آمده است،‌ بدهند و اين در حالي است كه با فروش منزل مسكوني، بي سرو سامان خواهم شد.

جواب :

اولاً مطابق موارد 913 و 946 قانون مدني 8/1(ثمن) از اموال منقول و همچنين ابنيه و اشجار ماترك متوفي(زوجه) سهم الارث زوجه خواهد بود كه بايد به شما پرداخت شود.

ثانياً‌ نمي توان ساير ورثه يعني فرزندان متوفي را ملزم نمود كه تا زمان حيات مادر خود، از فروش ماترك متوفي كه در مالكيت شرعي و قانوني آنها مي باشد، خودداري نمايند. اما بر طبق قانون، اگر شما قادر به تأمين نفقه خود نباشيد فرزندان شما، ضروري زندگي شما مي باشند كه شامل هزينه هاي مسكن، ‌پوشاك، غذا و اثاث البيت مي باشد. البته چنانچه پدر شما در قيد حيات باشد، او نيز مكلف به تأمين هزينه هاي فوق (البته بطور مساوي و با مشاركت فرزندان شما) مي باشد. ثالثاً بر اساس تبصره ماده 1082 قانون مدني مصوب 29/4/1376 ميزان مهريه شما ديگر 3000 ريال نمي باشد بلكه متناسب با تغيير شاخص قيمت ساليانه، افزايش يافته است. اگر تاريخ ازدواج و تاريخ فوت شوهر خود را در ضمن سؤال مرقوم كرده بوديد، مبلغي كه بايد بعنوان مهريه از ماترك متوفي پرداخت شود را محاسبه و رقم رقيق آن را اعلام مي كرديم. اين تبصره چنين اشعار مي دارد:

«چنانچه مهريه، وجه رايج باشد، متناسب با تغيير شاخص قيمت سالانه زمان تأديه نسبت به سال اجراي عقد كه توسط بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران تعيين مي گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد.»